Het Van Gogh Museum: Pionier op het gebied van duurzaamheid in musea

Het was het eerste museum ter wereld met een BREEAM-certificering: het Van Gogh Museum. Inmiddels gaat ze van gebruikte koffiebekers naar toiletpapier en wordt afgedankt koffiedik omgetoverd in zeep. Het Amsterdamse museum hoopt duurzame verandering te brengen in de wereld van musea, zowel binnen het facilitair management als bij het vastgoedbeheer. Hoe? Dat vertellen Ben van der Stoop en Anja In ’t Velt, Adviseurs Vastgoedbeheer bij het Van Gogh Museum.

Wat betekent duurzaamheid voor het Van Gogh Museum?

Ben: “De term duurzaamheid is soms best lastig. In Nederland is het een vrij algemeen en soms niet zo’n helder begrip. Het Van Gogh Museum wil graag een duurzame ontwikkeling in gang zetten. Dit proberen we op verschillende vlakken te doen. We hebben het niet alleen over energiebesparing maar ook over schone energie, goed werkgeverschap, inclusiviteit, CO2-reductie en samenwerkingen met externe partners. Onze ambitie is om deze onderwerpen zo duurzaam mogelijk te maken en daarmee beweging in gang te zetten. We nemen graag het voortouw om duurzaamheid in musea op de kaart te zetten.”

Hoe zetten jullie deze beweging in gang?

Ben: “We zijn in 2012 een Groene Denktank gestart met collega’s die een passie hebben voor duurzaamheid en musea. We hebben samen gekeken waar we op dat moment stonden en een ambitie geformuleerd voor de toekomst. Dit heeft in 2014 geleid tot het verkrijgen van een BREEAM-certificering op maar liefst 3 onderdelen: ‘Asset’, ‘Beheer’ en ‘Gebruik’. Deze certificering is recent vernieuwd.” Anja vult aan: “Naast BREEAM bestaan er nog een aantal meetlatten voor duurzaamheid, zoals de Sustainable Development Goals (SDG’s) van de Verenigde Naties. Door bezig te zijn met de SDG’s kunnen we ook de andere aspecten van duurzaamheid, zoals goed werkgeverschap en zaken als beloningen en diversiteit meenemen. Voor ons gaan de SDG’s uiteraard ook over het verlagen van onze CO2-footprint, evenals milieubewust en innovatief samenwerken met onze omgeving.”

“BREEAM is een meetlat om te kijken of je dingen goed aan het doen bent op het gebied van verduurzaming. Het zorgt ervoor dat je de juiste keuzes maakt voor de lange termijn. Naast BREEAM bestaan er nog een aantal meetlatten voor duurzaamheid, zoals de Sustainable Development Goals (SDG’s) van de Verenigde Naties.”

– Anja In ’t Velt, Adviseur Vastgoed bij het Van Gogh Museum

Jullie hebben tijdens de coronacrisis een nieuw BREEAM-certificaat behaald. Hoe heeft de coronacrisis invloed gehad op jullie duurzame ambities?

Anja: “Het was natuurlijk een super vreemd jaar. We hadden amper bezoekers. Het was een lastig jaar voor het museum, maar Ben en ik wilden wel graag dat duurzaamheid in ons museum onder de aandacht bleef. Daar helpt het behalen van een nieuw BREEAM-certificaat enorm bij. Daarnaast hebben we bijvoorbeeld ook een interne ‘inspiratiesessie’ gehouden om zo collega’s meer te vertellen over onze duurzame doelen. Door corona moet iedereen zijn gedrag aanpassen, dus waarom niet gelijk duurzamer? Collega’s zijn enthousiast en staan er positief tegenover om met duurzaamheid aan de slag te gaan. We hebben laten zien dat er veel mogelijk is met kleine stapjes. De coronacrisis heeft ons ook creatiever gemaakt: zo waren we voor de crisis al begonnen met nieuwe circulaire ideeën door gesprekken te voeren met onze leveranciers. Door deze samenwerkingen verder te benutten, ontstaan er nog meer nieuwe ideeën. Zo werken we samen met onze leveranciers aan een proces om onze koffiebekers te verwerken tot wc-papier. Het duurt wat langer, maar de impact is uiteindelijk veel groter.”

Welke uitdagingen zijn jullie tegengekomen bij het waarmaken van jullie duurzame ambities?

Ben: “De belangrijkste uitdaging was om duurzaamheid intern op de kaart te krijgen. Het was niet zozeer dat men het niet belangrijk vond, maar het verdween al snel naar de achtergrond met alle drukke agenda’s. Daarom besteden we met de denktank veel aandacht aan het intern verspreiden van kennis, zowel top-down als bottom-up. Naast het verspreiden van informatie laten we ook zien hoe je duurzaamheid toe kunt passen, hoeveel budget daarvoor nodig is en waar de kansen liggen. Zo is iedereen binnen het museum betrokken bij onze missie.”

En hielp dat?

Anja: “Jazeker. We hebben duurzaamheid echt organisatiebreed op de kaart gezet. We zijn nu bezig om onze doelstellingen verder uit te werken tot concrete plannen, zodat we onze CO2-uitstoot verder kunnen reduceren.” Ben vult aan: “Als museum heb je een maatschappelijke verantwoordelijkheid. Met duurzame ontwikkeling creëer je niet alleen waarde in euro’s, maar ook in maatschappelijke zin. Bovendien vorm je een inspiratiebron voor het publiek.”

Anja: “Zeker, dat laatste is ook heel belangrijk. Zo werken we bijvoorbeeld ook aan een innovatief project waarbij we zeep maken van ons koffiedik. Die zeep ziet er in eerste instantie wat gek uit door zijn kleur (want deze is donker van kleur door het koffiedik), maar het zal mensen hopelijk ook inspireren. De publieke opinie verandert langzaam en zowel medewerkers als bezoekers vinden duurzaamheid steeds belangrijker. We willen de bezoeker laten zien dat wij duurzaamheid als overheidsgebouw serieus nemen. We hopen dat we hiermee een voorbeeld kunnen zijn voor andere duurzame musea.”

Wat kunnen we binnenkort nog verwachten van het Van Gogh Museum op het gebied van duurzaamheid?

Anja: “We zijn met verschillende leveranciers bezig om ons inkooptraject zo circulair mogelijk te maken. Door nog beter samen te werken, willen we onze ketens verkleinen. Dat begint dus al bij het wc-papier en de koffiebekers. We dagen onszelf uit om processen zo duurzaam mogelijk te maken. Dat werkt aanstekelijk. We kijken nu bijvoorbeeld ook met verschillende partijen rondom het Museumplein hoe we ons afval ‘beter’ in kunnen zamelen, zodat het makkelijker verwerkt kan worden tot duurzaam materiaal en onze CO2-impact verder verlaagd wordt. Daarbij kijken we dus niet alleen naar onze eigen organisatie, maar ook naar hoe we samen met externe partners en leveranciers dingen beter kunnen doen. Daar gaan we komend jaar veel energie in steken. Iedereen heeft ideeën om onze footprint terug te dringen en bijvoorbeeld materialen te hergebruiken. We hopen over een paar jaar volledig circulair te zijn, wellicht weten we dan niet meer beter en zijn duurzame musea de norm!”